بررسی رابطه بین شاخص های خشکسالی هواشناسی، هیدرولوژیکی و رسوب (مطالعه موردی حوزه سد مهاباد)

خشکسالی پدیده ای جهانی است که می تواند در هر جایی رخ دهد و خسارت های قابل توجهی به انسان و منابع طبیعی وارد آورد. دردهه های اخیر در بین حوادث طبیعی که جوامع انسانی را تحت تاثیر قرار داده است، فراوانی پدیده خشکسالی از نظر شدت، مدت، وسعت، تلفات جانی، خسارات اقتصادی و اجتماعی دراز مدت بر جامعه، بیشتر از سایر بلایای طبیعی بوده است. این پدیده به تدریج در یک دوره زمانی نسبتا طولانی عمل کرده و اثرات آن ممکن است پس از چند سال و با تاخیر بیشتری نسبت به سایر حوادث طبیعی ظاهر گردد. هدف از این تحقیق، بررسی رابطه بین خشکسالی هواشناسی و هیدولوژیکی و رسوب در حوزه سد مهاباد می باشد. با استفاده از داده های بارش و دبی و رسوب شاخه های کوتر و بیطاس شاخص های بارش استاندارد(spi) ، خشکسالی اجمالی (rdi)، دبی استاندارد (sdi)، رسوب استاندارد (ssi) و سطح تراز آب دریاچه سد مهاباد (lli) به صورت سالانه و سری زمانی ماهه محاسبه و رابطه بین این شاخص ها بررسی گردید. نتایج بدست آمده طی دوره آماری 39 ساله، نشان داد که در دهه اخیر تکرار خشکسالی های هواشناسی و هیدرولوژیکی افزایش، همچنین میزان رسوب تولیدی افزایش و تراز سطح آب دریاچه سد کاهش یافته است. نتایج بررسی بین شاخص ها نشان داد که رابطه معنی دار در سطح 5 درصد بین آنها وجود دارد و اینکه با افزایش پایه زمانی، ضریب همبستگی افزایش می یابد. در بیش از 75% موارد ثبت شده تاخیر خشکسالی هواشناسی نسبت به شاخص های دیگر وجود داشته، به طوری که با روش برازش نموداری سری زمانی ماهانه و مقدار ضریب تعیین شاخص های مورد بررسی و شناسایی نقطه عطف منحنی بدست آمده، تاخیر زمانی حدود 6 ماه برای تاثیرگذاری شاخص ها در منطقه مطالعاتی مشخص گردید.